તમારા વર્ગમાં પ્રતિભાશાળી વિદ્યાર્થી શોધવા માટે તમે કઈ મનોવૈજ્ઞાનિક પદ્ધતિનો ઉપયોગ કરશો| Which psychological method would you use to find the star student in your class

વર્ગમાં પ્રતિભાશાળી વિદ્યાર્થી શોધવા માટે, હું નીચેની મનોવૈજ્ઞાનિક પદ્ધતિઓનો ઉપયોગ કરીશ. આ પદ્ધતિઓ માત્ર શૈક્ષણિક પ્રદર્શનને જ નહીં, પરંતુ બાળકની સર્વાંગી ક્ષમતાઓ અને વ્યક્તિત્વને સમજવામાં પણ મદદ કરે છે.

૧. બુદ્ધિ કસોટી (Intelligence Test)

બુદ્ધિ કસોટીનો ઉપયોગ વિદ્યાર્થીની બૌદ્ધિક ક્ષમતા અને તાર્કિક વિચારસરણીનું મૂલ્યાંકન કરવા માટે થાય છે. આનાથી વિદ્યાર્થીની ગ્રહણશક્તિ, સમસ્યા ઉકેલવાની ક્ષમતા અને તાર્કિક શક્તિનો ખ્યાલ આવે છે.

ઉદાહરણ: સ્ટેનફોર્ડ-બિને (Stanford-Binet) અથવા વેક્સલર (Wechsler) બુદ્ધિ કસોટીનો ઉપયોગ કરી શકાય છે. જોકે, માત્ર આ કસોટી પર આધાર રાખવો યોગ્ય નથી.

 

૨. સિદ્ધિ કસોટી (Achievement Test)

આ કસોટીનો હેતુ વિદ્યાર્થીએ શાળાકીય વિષયોમાં કેટલું જ્ઞાન પ્રાપ્ત કર્યું છે તે જાણવાનો છે. તેના દ્વારા વિષયવાર પ્રદર્શનનું મૂલ્યાંકન કરી શકાય છે. આ કસોટીઓ વર્ગખંડમાં નિયમિત રીતે થતી હોય છે.

 

૩. રસ અને અભિયોગ્યતા કસોટી (Interest and Aptitude Test)

આ કસોટી દ્વારા વિદ્યાર્થીને કયા ક્ષેત્રોમાં રસ છે અને કયા વિષયોમાં તેની જન્મજાત ક્ષમતા (Aptitude) વધુ છે તે જાણી શકાય છે.

ઉદાહરણ: ક્લીફ્ટનસ્ટ્રેન્થ્સ ફોર સ્ટુડન્ટ્સ (CliftonStrengths for Students) અથવા અન્ય રસ કસોટીઓનો ઉપયોગ કરી શકાય છે.

 

૪. વ્યક્તિત્વ કસોટી (Personality Test)

વ્યક્તિત્વ કસોટીનો ઉપયોગ વિદ્યાર્થીના સ્વભાવ, સામાજિક વર્તન, આત્મવિશ્વાસ અને લાગણીશીલતા જેવા ગુણોને સમજવા માટે થાય છે. સ્ટાર વિદ્યાર્થી એટલે માત્ર હોશિયાર નહીં, પણ સામાજિક અને ભાવનાત્મક રીતે પરિપક્વ પણ.

ઉદાહરણ: ધ ફાઇવ ફેક્ટર મોડેલ (The Five-Factor Model) અથવા માયર્સ-બ્રિગ્સ ટાઈપ ઈન્ડિકેટર (Myers-Briggs Type Indicator - MBTI) જેવી પદ્ધતિઓનો ઉપયોગ કરી શકાય છે.

 

૫. અવલોકન (Observation)

અવલોકન એ એક મહત્વપૂર્ણ મનોવૈજ્ઞાનિક પદ્ધતિ છે. વર્ગખંડની અંદર અને બહાર વિદ્યાર્થીના વર્તન, તેની ભાગીદારી, નેતૃત્વની ક્ષમતા, અને બીજા વિદ્યાર્થીઓ સાથેના સંબંધોનું અવલોકન કરવું ખૂબ જરૂરી છે. આનાથી વિદ્યાર્થીના વાસ્તવિક ગુણો અને શક્તિઓનો ખ્યાલ આવે છે.

આ બધી પદ્ધતિઓનો સંયુક્ત ઉપયોગ કરીને શિક્ષક વિદ્યાર્થીના સર્વાંગી પાસાઓને સમજી શકે છે અને માત્ર શૈક્ષણિક રીતે તેજસ્વી નહીં, પરંતુ સર્જનાત્મક, સામાજિક રીતે સક્રિય, અને ભાવનાત્મક રીતે મજબૂત એવા સ્ટાર વિદ્યાર્થીને ઓળખી શકે છે.

પ્રતિભાશાળી વિદ્યાર્થી શોધવાનો હેતુ એકલા વિજેતાને પહોંચવાનો નથી, પરંતુ દરેક વિદ્યાર્થીમાં છુપાયેલી "પ્રતિભા" ગુણવત્તાને ઓળખવાનો અને વિકસાવવાનો છે. દરેક બાળક કોઈ ન કોઈ ક્ષેત્રમાં સ્ટાર છે. શિક્ષકનું કામ તે પ્રતિભાને ઓળખી, તેને પ્રોત્સાહન આપવાનું છે, જેથી દરેક બાળકને તેની અનન્યતાનો અહેસાસ થઈ શકે અને તે ચમકી શકે.

ઉદાહરણ: એક વિદ્યાર્થી ગણિતમાં સરાસર હોય, પરંતુ તેનામાં અનોખી સહાનુભૂતિ હોય અને સહપાઠીઓની મદદ કરતા હોય. તે એક પ્રતિભાશાળી છે. બીજો વિદ્યાર્થી શૈક્ષણિક રીતે કમજોર હોય, પરંતુ ખેલમાં અનોખો હોય. તે પણ એક પ્રતિભાશાળી છે. મારું કામ બન્નેને તેમની પ્રતિભા માટે સન્માનિત અનુભવવાનું છે.