આ મહાશિવરાત્રિ પર ભગવાન શિવની પૂજા આરીતે કરો મળશે સફળતા જરૂર|Why worship Lord Shiva with religious rituals?

શિવરાત્રિ દરમિયાન અને ભગવાન શિવ સાથે સંબંધિત અન્ય પ્રસંગો દરમિયાન પુરાણિક મંત્રોના જાપ સાથે તમામ સોળ વિધિઓ સાથે ભગવાન શિવની પૂજા કરવામાં આવે છે. તમામ 16 ધાર્મિક વિધિઓ સાથે દેવી-દેવતાઓની પૂજા કરવી એ ષોડશોપચાર પૂજા (षोडशोपचार पूजा) તરીકે ઓળખાય છે.

 

શિવ પૂજા વિધિ

1. ધ્યાન (ध्यानम्)

પૂજાની શરૂઆત ભગવાન શિવના ધ્યાનથી કરવી જોઈએ. શિવલિંગની સામે ધ્યાન કરવું જોઈએ. ભગવાન શિવનું ધ્યાન કરતી વખતે નીચેના મંત્રનો જાપ કરવો જોઈએ.

ध्यायेण्यं महेशं राजतागिरिनिमं चारू चन्द्रवतसं.

रत्नकल्पोज्ज्वलाङ्ग परशुमृगवरभितिहस्तं प्रसन्नम्॥

पद्मसिनं समन्तं स्तुतममारग्नाइर्व्याघ्र कृतं वासनम्।

विश्ववाद्यं विश्वबीजं निखिला-भयाहरं पञ्चवक्त्रं त्रिनेत्रम्॥

वन्धुक सन्निभं देवं त्रिनेत्रं चन्द्र शेखराम।

त्रिशूल धारिनं देवं चारुहसं सुनीमलम्॥

कपाल धरीनं देवं वरदभय-हस्तकम्।

उमाया साहित्यं शम्भुं ध्यायेत सोमेश्वरम सदा॥

 

ધ્યાયેન્ન્યં મહેશં રજતગિરિણીમં ચારુ ચન્દ્રવતમ્ ।

રત્નકલ્પોજ્જ્વલઙ્ગં પરશુમૃગવરાભિતિહસ્તં પ્રસન્નમ્ ॥

પદ્માસિનમ સમન્તત સ્તુતમમરાગ્નૈર્વ્યાઘ્ર કૃતિમ વસનમ્ ।

વિશ્વવદ્યમ વિશ્વબીજમ નિખિલા-ભયહરમ પંચવક્ત્રમ ત્રિનેત્રમ્ ॥

વંધુકા સન્નિભમ દેવમ ત્રિનેત્રમ ચંદ્ર શેખરામ.

ત્રિશૂલ ધારિનમ દેવં ચારુહસમ સુનિર્મલમ્ ॥

કપાલ ધારિનમ દેવં વરદભય-હસ્તકમ.

ઉમાયા સહિતં શંભુમ્ ધ્યાયેત સોમેશ્વરમ સદા ॥

 

2. આવાહન (आवाहनं)

આવાહનમ્ સમર્પયામિ - ભગવાન શિવના ધ્યાન પછી, વ્યક્તિએ આવાહન મુદ્રા (બંને હથેળીઓને જોડીને અને બંને અંગૂઠાને અંદરની તરફ વાળવાથી આવાહન મુદ્રા રચાય છે) બતાવીને મૂર્તિની સામે નીચેના મંત્રનો જાપ કરવો જોઈએ.

 

चत्र स्थिरोभव स्थाने अगच भगवानदेव।

यवतपुजं करिष्यामि तावतत्वं सन्निधौभावः।

 

અગચ્છ ભગવાન્દેવ સ્થાને ચત્ર સ્થિરોભાવ।

યવટપૂજામ કરિષ્યામિ તાવતત્વમ સંનિધૌભાવ॥

 

3. પદ્યમ (पद्यम्)

પદ્યં સમર્પયામિ - ભગવાન શિવનું આહ્વાન કર્યા પછી, નીચેના મંત્રનો જાપ કરતી વખતે તેમને પગ ધોવા માટે પાણી અર્પણ કરો.

 

महादेव महेसन महादेव परात्परः।

पद्यं गृहं मचतं पार्वती साहित्येश्वर:॥

 

મહાદેવ મહેસન મહાદેવ પરાત્પરઃ।

પદ્યં ગૃહં મચતમ પાર્વતી સહીતેશ્વરઃ ॥

 

4. અર્ઘ્યમ (अर्घ्यम्)

અર્ઘ્યં સમર્પયામિ - પદ્ય અર્પણ કર્યા પછી, નીચેના મંત્રનો જાપ કરતી વખતે શ્રી શિવને મસ્તક અભિષેક માટે જળ ચઢાવો.

 

त्र्यम्बकेश सदाचार जगदादी-विधायकः।

अर्घ्यम् गृहाण देवेश सम्ब सर्वार्थदयकः॥

ત્ર્યમ્બકેશ સદાચાર જગદાદિ-વિધાયકઃ ।

અર્ઘ્યં ગૃહાણ દેવેશ સામ્બ સર્વાર્થદાયકઃ ॥

 

5. આચમનિયમ (आचमनीयम्)

આચમનિયમ સમર્પયામિ - હવે નીચેના મંત્રનો જાપ કરતી વખતે આચમન માટે શ્રી શિવને જળ ચઢાવો.

त्रिपुरांतक दिनार्ति नाशक श्री कंठ शश्वत।

गृहणाचमनीयं च पवित्रोदक-कल्पिताम्॥

 

ત્રિપુરાન્તક દિનર્તિ નાશક શ્રી કંઠ શાશ્વત.

ગૃહનાચમણિયમં ચ પવિત્રોદક-કલ્પિતમ્ ॥

 

6. ગોદુગ્ધા સ્નાનમ (गोदुग्धस्नानम्)

ગોદુગ્ધ સ્નાનમ સમર્પયામિ - હવે મંત્રનો જાપ કરતી વખતે ગાયના દૂધથી સ્નાન કરાવો.

 

मधुरा गोपायः पुण्यं पाटपूतं पुरुषकृतम्।

स्नानर्थं देव देवेश गृहणा परमेश्वरः!॥

 

મધુરા ગોપાયહ પુણ્યં પાતપુતમ પુરુકૃતમ્ ।

સ્નાનાર્થં દેવ દેવેશ ગૃહણ પરમેશ્વરઃ !॥

 

7. દધિ સ્નાનમ (दधिस्नानम्)

દધિ સ્નાનમ સમર્પયામિ - હવે નીચેના મંત્રનો જાપ કરતી વખતે દહીંથી સ્નાન કરાવો.

 

दुर्लभम दिवी सुसवादु दधि सर्व प्रियम परम।

पुष्टिदं पार्वतीनाथ ! स्नानाय प्रतिगृह्यतम॥

દુર્લભમ દિવિ સુસ્વદુ દધિ સર્વ પ્રિયમ પરમ।

પુષ્ટિદમ પાર્વતીનાથ! સ્નાયા પ્રતિગૃહ્યતામા ॥

 

8. ઘરતા સ્નાનમ (घृत स्नानम्)

ઘૃતસ્નાનમ સમર્પયામિ - હવે નીચેના મંત્રનો જાપ કરતી વખતે ઘીથી સ્નાન કરાવો.

 

घृतं गव्यं शुचि स्निग्धां सुसेव्यं पुष्टिमिच्छतम्।

गृहणा गिरिजनाथ स्नानाय चन्द्रशेखरः॥

 

ઘૃતમ્ ગવ્યમ્ શુચિ સ્નિગ્ધમ્ સુસેવ્યમ્ પુષ્ટિમિચ્છતામ્ ।

ગૃહા ગિરિજાનાથ સ્નનયા ચન્દ્રશેખરઃ ॥

 

9. મધુ સ્નાનમ (मधु स्नानम्)

મધુ સ્નાનમ સમર્પયામિ - હવે નીચેના મંત્રનો જાપ કરતી વખતે મધથી સ્નાન કરાવો.

 

मधुराम मृदुमोहघ्नं स्वरभंगा विनाशनम्।

महादेवेदमुत्सृद्धं तब स्ननाय शंकरः॥

 

મધુરમ મૃદુમોહઘનમ્ સ્વરભંગ વિનાશનમ્ ।

મહાદેવેદ્મુતસૃષ્ટિધામ તબ સ્નાયા શંકરઃ ॥

 

10. શર્કરા સ્નાનમ (शर्करा स्नानम्)

શર્કરા સ્નાનમ સમર્પયામિ - હવે નીચેના મંત્રનો જાપ કરતી વખતે ખાંડથી સ્નાન કરાવો.

 

तपशांतिकारी शीतलमधुरस्वदा सम्युता।

स्नानर्थं देव देवेश ! शर्करेयं प्रदियते॥

તપશાન્તિકારી શિતમધુરસવદા સંયુતા ।

સ્નાનર્થમ દેવ દેવેશ! શર્કરેયમ્ પ્રદીયતે ॥

 

11. શુદ્ધોદક સ્નાનમ્ (शुद्धोदक स्नानम्)

શુદ્ધોદક સ્નાનં સમર્પયામિ - હવે નીચેના મંત્રનો જાપ કરતી વખતે નવશેકા પાણીથી સ્નાન કરાવો.

 

गंगा गोदावरी रेवा पयोष्णि यमुना तथा।

सरस्वत्यादी तीर्थनि स्नानर्थं प्रतिगृह्यताम्॥

 

ગંગા ગોદાવરી રેવા પયોષ્ણી યમુના તથા.

સરસ્વત્યાદિ તીર્થાનિ સ્નાનર્થં પ્રતિગૃહ્યતામ્ ॥

 

 

12. વસ્ત્રમ્ (वस्त्रं)

વસ્ત્રમ્ સમર્પયામિ - ભગવાન શિવને પંચામૃતથી સ્નાન કરાવ્યા પછી નીચેના મંત્રનો જાપ કરતી વખતે તેમને વસ્ત્ર ચઢાવો.

सर्वभूषाधिके सौम्ये लोक लज्जा निवारणे।

मयोपपदिते देवेश्वर ! गृह्यतम वाससि शुभे॥

 

સર્વભૂષાધિકે સૌમ્ય લોકા લજ્જા નિવારણે ।

માયોપદિતે દેવેશ્વર ! ગૃહ્યતમ વસાસિ શુભે ॥

 

13. યજ્ઞોપવિતમ્ (यज्ञोपवीतं)

યજ્ઞોપવિતમ્ સમર્પયામિ - વસ્ત્રાહર્પણ પછી, નીચેના મંત્રનો જાપ કરતી વખતે ભગવાન શિવને પવિત્ર દોરો અર્પણ કરો.

 

नवभिस्तन्तुभिर्युक्तं त्रिगुणं देवतामयम्।

उपवितम छोटारियम गृहणा पार्वती पतिः!॥

 

નવભિસ્તન્તુભિર્યુક્તં ત્રિગુણં દેવતમયમ્ ।

ઉપવિતં ચોત્તરિયમ ગૃહણ પાર્વતી પતિહ:॥

 

14. ગંધમ (गन्धम्)

ગંધમ સમર્પયામિ - આ પછી નીચેના મંત્રનો જાપ કરતી વખતે ભગવાન શિવને ચંદનનું પેસ્ટ અથવા પાવડર ચઢાવો.

 

श्रीखण्ड चन्दनम् दिव्यं गन्धाध्यां सुमनोहरम्।

विलेपनं सुर श्रेष्ठः चन्दनं प्रतिगृह्यतम॥

 

શ્રીખંડ ચંદનં દિવ્યં ગાંધાધ્યામ સુમનોહરમ.

વિલેપનં સુરશ્રેષ્ઠઃ ચન્દનમ્ પ્રતિગૃહ્યતામ ॥

 

15. અક્ષતાન (अक्षतान्)

અક્ષતં સમર્પયામિ - ગંધમ અર્પણ કર્યા પછી, નીચેના મંત્રનો જાપ કરતી વખતે ભગવાન શિવને અક્ષત અર્પણ કરો. (સાત વખત ધોયેલા અખંડ ચોખા અક્ષત તરીકે ઓળખાય છે).

 

अक्षतश्च सुरश्रेष्ठः शुभ्र धूतश्च निर्मला।

माया निवेदिता भक्त्या गृहण परमेश्वरः॥

 

અક્ષતશ્ચ સુરશ્રેષ્ઠઃ શુભ્રા ધૂતાશ્ચ નિર્મલા ।

માયા નિવેદિતા ભક્ત્યા ગૃહા પરમેશ્વરઃ ॥

 

16. પુષ્પાણી (पुष्पाणि)

પુષ્પમલમ સમર્પયામિ - આ પછી નીચેના મંત્રનો જાપ કરતી વખતે ભગવાન શિવને ફૂલ અને માળા ચઢાવો.

 

माल्यादिनी सुगन्धिनी मालत्यदिनी वै प्रभु।

मायानितानि पुष्पाणि गृहण परमेश्वरः॥

 

મલ્યાદિની સુગંધિની મલત્યાદિની વૈ પ્રભુ।

માયાનિતાનિ પુષ્પાણિ ગૃહા પરમેશ્વરઃ ॥

 

17. બીલી પત્ર  (बिल्व पत्रानि)

બિલ્વ પતરાણિ સમર્પયામિ - આ પછી નીચેના મંત્રનો જાપ કરતી વખતે ભગવાન શિવને બીલી પત્ર ચઢાવો.

 

बिल्वपत्रम् सुवर्णेन् त्रिशूलकार मेवा च।

मायार्पितम महादेव ! बिल्वपत्रं गृहणमे ॥

 

બિલ્વપત્રમ સુવર્ણેન ત્રિશુલકારા મેવા ચ ।

મયર્પિતમ મહાદેવ! બિલ્વપત્રમ ગૃહનામે ॥

 

18. ધૂપમ (धूपम्)

ધૂપમ અઘરપયામી - આ પછી નીચેના મંત્રનો જાપ કરતી વખતે ભગવાન શિવને અગરબત્તી અથવા ધૂપ-બત્તી ચઢાવો.

वनस्पति रासोद्भूता गंधध्यो गन्ध उत्तमः।

अघ्रेयः सर्वदेवनम् धूपोयं प्रति गृह्यताम्॥

 

વનસ્પતિ રસોદ્ભૂત ગન્ધાધ્યો ગન્ધા ઉત્તમઃ ।

અઘ્રેયઃ સર્વદેવનં ધૂપોયં પ્રતિ ગૃહ્યતામ્ ॥

 

19. દીપમ (दीपं)

દીપમ દર્શયામિ - આ પછી નીચેના મંત્રનો જાપ કરતી વખતે ભગવાન શિવને શુદ્ધ ઘીનો માટીનો દીવો પ્રગટાવો.

 

आज्यं च वर्ति सम्युक्तं वह्निना योजनमाया।

दीपम गृहणा देवेश ! त्रैलोक्यतिमिरापः॥

 

અજ્યમ્ ચ વર્તિ સંયુક્તમ્ વહ્નિના યોજિતમ્ માયા ।

દીપમ ગૃહાણ દેવેશ! ત્રૈલોક્યતિમિરાપઃ ॥

 

20. નૈવેદ્યમ (नैवेद्यं)

નૈવેદ્યમ નિવેદયામિ - દીવો અર્પણ કર્યા પછી તમારા હાથ ધોઈ લો અને નૈવેદ્ય ચઢાવો. તેમાં વિવિધ પ્રકારના ફળો અને મીઠાઈઓનો સમાવેશ કરવો જોઈએ અને નીચેના મંત્રનો જાપ કરતી વખતે ભગવાન શિવને આ અર્પણ કરવું જોઈએ.

 

शर्कराघृत सम्युक्ता मधुराम स्वदुचोत्तमम्।

उपहरा समययुक्तं नैवेद्यं प्रतिगृह्यताम्॥

 

શર્કરાઘ્રિતસંયુક્તં મધુરમ્ સ્વદુચોત્તમમ્ ।

ઉપહાર સમયુક્તં નૈવેદ્યં પ્રતિગૃહ્યતામ્ ॥

 

21. આચમનિયમ (आचमनीयं)

આચમનિયમ સમર્પયામિ - નૈવેદ્ય અર્પણ કર્યા પછી, નીચેના મંત્રનો જાપ કરતી વખતે ભગવાન શિવને આચમન અર્પણ કરો.

 

एलोशिरा लवङ्गादि कर्पुरा परिवसितम्।

प्रशानार्थं कृत तोयं गृहाण गिरिजापतिः!॥

 

એલોશિરા લવંગદી કર્પુરા પરિવાસીતમ.

પ્રશાનાર્થમ્ કૃત તોયમ્ ગૃહાણ ગિરિજાપતિઃ!॥

 

22. તામ્બુલમ (ताम्बुलम्)

તાંબુલા નિવેદયામી - આ પછી નીચેના મંત્રનો જાપ કરતી વખતે ભગવાન શિવને સોપારી (તામ્બુલા) ચઢાવો.

 

पुग्ण्डी फलं महद दिव्यं नागवल्लीदलैर्युतम।

एलचूर्णादि सम्युक्ता ताम्बुलं प्रतिगृह्यताम्॥

 

પુગન્દી ફલમ મહાદ દિવ્યમ નાગવલ્લિદૈર્યુતમ્ ।

ઇલાચુર્નાદિ સંયુક્તં તામ્બુલં પ્રતિગૃહ્યતામ્ ॥

 

23. દક્ષિણા (दक्षिणां)

દક્ષિણામ્ સમર્પયામિ - તામ્બુલમ અર્પણ કર્યા પછી, નીચેના મંત્રનો જાપ કરતી વખતે ભગવાન શિવને ધન અર્પણ કરો.

 

हिरण्यगर्भ गर्भस्थं हेमबिजं विभवसोः।

अनन्त पुण्य फलदामतः शांतिं प्रयच्छ मे॥

 

હિરણ્યગર્ભ ગર્ભસ્થમ્ હેમાબીજમ વિભાવસોઃ ।

અનન્ત પુણ્ય ફલદામતઃ શાન્તિમ પ્રયચ્છ મે ॥ 

24. આરતી (आरती)

આરતીક્યમ સમર્પયામી - દક્ષિણા અર્પણ કર્યા પછી, નીચેના મંત્રનો જાપ કરતી વખતે ભગવાન શિવને પૂજા થાળીમાં સળગતા કપૂરથી આરતી કરો.

 

कदली गर्भ सम्भूतं कर्मपुरं च प्रदीपिताम।

आरार्तिक्यमहं कुरवे पश्य मे वरदो भव॥

 

કદલી ગર્ભ સંભૂતમ કર્પૂરમ ચ પ્રદીપિતમ।

આરાર્તિક્યમહં કુર્વે પશ્ય મે વરદો ભવ ॥

 

ભગવાન શિવની આરતી

25. પ્રદક્ષિણામ્ (प्रदक्षिणाम्)

પ્રદક્ષિણામ્ સમર્પયામિ - આરતી પછી, નીચેના મંત્રનો જાપ કરતી વખતે ભગવાન શિવની અડધી પરિક્રમા કરો.

 

यानि कनि च पापनी जन्मान्तर कृतानि वै।

तानी सरवानी नश्यन्तु प्रदक्षिणाम पाडे॥

 

યાનિ કનિ ચ પાપાનિ જન્મમન્તર કૃતાનિ વૈ ।

તાનિ સર્વાણિ નશ્યન્તુ પ્રદક્ષિણામ્ પદે ॥

 

26. મંત્ર પુષ્પાંજલિ (मन्त्र पुष्पांजलि)

મંત્ર પુષ્પાંજલિ સમર્પયામિ - પ્રદક્ષિણા પછી નીચેના મંત્રનો જાપ કરતી વખતે ભગવાન શિવને મંત્રો અને ફૂલ ચઢાવો.

 

नाना सुगन्धपुष्पैश्च यथा कालोडभवैरपि।

पुष्पञ्जलि मायादत्तं गृहणा महेश्वरः॥

 

નાના સુગંધપુષ્પૈશ્ચ યથા કલોદ્ભવૈરપિ ।

પુષ્પાંજલિ માયાદત્તમ ગૃહાણ મહેશ્વરઃ ॥

 

27. ક્ષમા-પ્રાર્થના (क्षमा-प्रार्थना)

મંત્ર પુષ્પાંજલિ પછી ક્ષમા-પ્રાર્થના મંત્રનો જાપ કરતી વખતે ભગવાન શિવને ક્ષમા માગો.

 

आवाहनं न जानामि न जनमी तवर्चनं।

पूजां चैव न जानामि क्षमस्व महेश्वरः॥

अन्यथा शरणं नस्ती त्वमेव शरणं मम।

तस्मातकरुणाभवेन रक्षस्व पार्वतीनाथः॥

गतं पापं गतं दुहखं गतं दरिद्रायमेव च।

अगता सुख संपतिः पुण्यच्छा तव दर्शनात्॥

मन्त्रहिनां क्रियाहीनं भक्तिहिनां सुरेश्वर!।

यत्पुजिताम् माया देवा परिपूर्णं तदस्तु मे॥

यादक्षरपद भ्रष्टं मातृहीनं च यादभवेत्।

तत् सर्वम् क्षम्यान्ता देव प्रसिदा नन्दिकान्धरः॥

 

આવાહનમ ન જાનામી ન જાનામી તવર્ચનામ.

પૂજામ ચૈવ ન જાનામી ક્ષમસ્વ મહેશ્વરઃ ॥

અન્યથા શરણં નાસ્તિ ત્વમેવ શરણં મમ ।

તસ્માત્કારુણયભાવેન રક્ષાસ્વ પાર્વતીનાથઃ ॥

ગતમ્ પાપમ્ ગતમ્ દુહકમ્ ગતમ્ દારિદ્રયમેવ ચ ।

આગતા સુખા સમ્પતિઃ પુણ્યશ્ચ તવ દર્શનાત્ ॥

મંત્રહીનમ્ ક્રિયાહીનમ ભક્તિહીનમ સુરેશ્વર !।

યત્પૂજિતં માયા દેવં પરિપૂર્ણં તદસ્તુ મે ॥

યદક્ષરપદ ભ્રષ્ટં માતૃહિણં ચ યદ્ભવેત્ ।

તત્ સર્વં ક્ષમ્યન્તા દેવ પ્રસીદા નન્દીકન્ધરઃ ॥