એકાદશી વ્રતની જાણકારી-અગિયારસ નું મહત્વ|Ekadashi Vrat Introduction in Gujarati

એકાદશી ઉપવાસની જાણકારી

 

હિંદુ કેલેન્ડરમાં દરેક 11મી તિથિએ એકાદશી ઉપવાસ કરવામાં આવે છે. એક મહિનામાં બે એકાદશી વ્રત હોય છે, એક શુક્લ પક્ષમાં અને બીજું કૃષ્ણ પક્ષમાં. ભગવાન વિષ્ણુના ભક્તો તેમના આશીર્વાદ મેળવવા માટે એકાદશીનો ઉપવાસ કરે છે.

 

એકાદશી ઉપવાસ ત્રણ દિવસ સુધી ચાલે છે. ઉપવાસના દિવસના એક દિવસ પહેલા ભક્તો બપોરે એક જ ભોજન લે છે જેથી બીજા દિવસે પેટમાં કોઈ શેષ ખોરાક ન હોય. ભક્તો એકાદશીના દિવસે કડક ઉપવાસ રાખે છે અને બીજા દિવસે સૂર્યોદય પછી જ ઉપવાસ તોડે છે. એકાદશીના ઉપવાસ દરમિયાન તમામ પ્રકારના અનાજ અને વાનગી ખાવાની મનાઈ છે.

 

ભક્તો પાણી વિના ઉપવાસ કરવાનું પસંદ કરી શકે છે, માત્ર પાણી સાથે, માત્ર ફળો સાથે, તેમની ઇચ્છા અને શરીરની શક્તિ અનુસાર એક ટાઈમ લેટેક્ષ ખોરાક સાથે. જો કે ઉપવાસ શરૂ કરતા પહેલા તે નક્કી કરી લેવું જોઈએ.

 

દરેક દેશમાં ઉપવાસનું મહત્વ છે. દરેક ધર્મ ઉપવાસનો આદેશ આપે છે, કારણ કે તેની જોગવાઈઓ આત્મા અને મનની શુદ્ધિ માટે છે. ઉપવાસ કરવાથી જ્ઞાન વધે છે અને સારા વિચારોની શક્તિ મળે છે.

 

વ્રત અને ઉપવાસમાં પ્રતિબંધિત ખોરાકનો ત્યાગ કરવાનો અને સાત્વિક આહારનું પાલન કરવાનો કાયદો છે, તેથી વ્રત અને ઉપવાસ એ આરોગ્ય અને દીર્ધાયુષ્ય પ્રાપ્ત કરવાનું શ્રેષ્ઠ માધ્યમ છે. જે લોકો નિયમિત ઉપવાસ કરે છે, તેઓ સારા સ્વાસ્થ્ય અને લાંબા આયુષ્યની સાથે આ સંસારમાં સુખ અને ભગવાનના ચરણોમાં સ્થાન મેળવે છે.

 

વ્રતનું મહત્વ સમજાવતાં નારદ પુરાણમાં લખ્યું છે કે - ગંગા જેવું બીજું કોઈ તીર્થ નથી, માતા જેવું કોઈ ગુરુ નથી, ભગવાન વિષ્ણુ જેવું કોઈ દેવતા નથી અને ઉપવાસ જેવું કોઈ તપ નથી. ઉપવાસોમાં એકાદશીનું વ્રત સર્વોચ્ચ માનવામાં આવે છે. દર માસમાં બે એકાદશી હોય છે. જો અધિક અથવા લૌંડ મહિનો આવે છે, તો તે મહિનાની વધુ બે એકાદશીઓ હોય છે.

 

આમ કુલ છવ્વીસ (26) એકાદશીઓ છે. આ બધી એકાદશીઓ તેમના નામ પ્રમાણે પરિણામ આપે છે, જેની કથા અને પદ્ધતિ સાંભળવાથી બધું સ્પષ્ટપણે જાણી શકાય છે. એકાદશીની ઉત્પત્તિ અને માહાત્મ્ય વાંચવા અને સાંભળવાથી અને ભજન અને કીર્તનનો જાપ કરવાથી માણસ સુખની પ્રાપ્તિ કરે છે અને અંતે વિષ્ણુલોકમાં પહોંચે છે.

 

એકાદશી વ્રતના બે પ્રકાર છે - નિત્ય અને કામ્યા. જો એકાદશીનું વ્રત કોઈપણ પરિણામની ઈચ્છા વિના કરવામાં આવે તો તેને 'નિત્ય' કહે છે. અને જો ધન, પુત્ર વગેરે કે રોગ, દોષ, સંકટ વગેરેથી મુક્તિની ઈચ્છા હોય તો તેને કામ્ય કહેવાય છે.