સપ્લાય ચેઈન મેનેજમેન્ટ (SCM)|supply chain management

 સપ્લાય ચેઈન મેનેજમેન્ટ (SCM) એ એક એવી પ્રક્રિયા છે જેમાં કાચા માલથી લઈને અંતિમ ઉત્પાદન ગ્રાહક સુધી પહોંચાડવા સુધીની તમામ પ્રવૃત્તિઓનો સમાવેશ થાય છે. આ પ્રક્રિયાને ચાર્ટ દ્વારા સરળતાથી સમજી શકાય છે.

સપ્લાય ચેઈન મેનેજમેન્ટના ચાર્ટમાં મુખ્યત્વે પાંચ તબક્કાઓનો સમાવેશ થાય છે. આ દરેક તબક્કો એકબીજા સાથે જોડાયેલો છે અને ઉત્પાદનને ગ્રાહક સુધી પહોંચાડવા માટે મહત્વપૂર્ણ છે.

સપ્લાય ચેઈન મેનેજમેન્ટનો ચાર્ટ (પ્રક્રિયા પ્રવાહ)

1. આયોજન (Planning) આ તબક્કામાં માંગની આગાહી (Demand forecasting) કરવામાં આવે છે. કંપની ગ્રાહકની જરૂરિયાતોને સમજીને કેટલું ઉત્પાદન કરવું, કેટલો કાચો માલ ખરીદવો અને ક્યારે તેનું ઉત્પાદન કરવું તેનું આયોજન કરે છે. આ તબક્કો સમગ્ર પ્રક્રિયાનો પાયો છે.

2. સોર્સિંગ (Sourcing) આ તબક્કામાં ઉત્પાદન માટે જરૂરી કાચા માલ, સામગ્રી અને સેવાઓ સપ્લાયર્સ પાસેથી મેળવવામાં આવે છે. યોગ્ય સપ્લાયર્સની પસંદગી કરવી, તેમની સાથે સંબંધો જાળવવા અને સમયસર કાચો માલ મેળવવો આ તબક્કાનો મુખ્ય ભાગ છે.

3. ઉત્પાદન (Manufacturing) આ તબક્કામાં કાચા માલને તૈયાર ઉત્પાદનમાં રૂપાંતરિત કરવામાં આવે છે. આ પ્રક્રિયામાં ઉત્પાદન, ગુણવત્તા નિયંત્રણ (Quality control) અને પેકેજિંગનો સમાવેશ થાય છે. આ તબક્કામાં કાર્યક્ષમતા વધારવા અને ખર્ચ ઘટાડવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવામાં આવે છે.

4. વિતરણ (Distribution) ઉત્પાદન તૈયાર થયા બાદ તેને વેરહાઉસમાં સંગ્રહિત કરવામાં આવે છે. આ તબક્કામાં ઉત્પાદનને ગ્રાહકો, રિટેલર્સ અથવા ડિસ્ટ્રીબ્યુટર્સ સુધી પહોંચાડવા માટે પરિવહન અને લોજિસ્ટિક્સનું સંચાલન કરવામાં આવે છે.

5. ડિલિવરી (Delivery) આ સપ્લાય ચેઈનનો અંતિમ તબક્કો છે, જેમાં તૈયાર ઉત્પાદનને ગ્રાહક સુધી પહોંચાડવામાં આવે છે. આમાં ઓર્ડર મેનેજમેન્ટ, શિપમેન્ટ ટ્રેકિંગ અને ગ્રાહક સેવા (Customer service) નો સમાવેશ થાય છે. આ તબક્કામાં ગ્રાહક સંતોષ (Customer satisfaction) સૌથી મહત્વપૂર્ણ હોય છે.

રિવર્સ લોજિસ્ટિક્સ (Reverse Logistics): આ મુખ્ય પ્રવાહ ઉપરાંત, સપ્લાય ચેઈનમાં એક બીજો મહત્વનો પ્રવાહ પણ હોય છે, જેને રિવર્સ લોજિસ્ટિક્સ કહેવામાં આવે છે. આમાં ગ્રાહક દ્વારા પરત કરવામાં આવેલા ઉત્પાદનો, રિસાયક્લિંગ અથવા રિપેરિંગની પ્રક્રિયાઓનો સમાવેશ થાય છે.

આ ચાર્ટમાં Y-અક્ષ પ્રક્રિયાની પ્રગતિ (%) દર્શાવે છે, જે SCM ની પ્રક્રિયાની ગતિ અને પ્રવાહને સમજાવે છે. SCM નો ઉદ્દેશ આ તમામ તબક્કાઓને કાર્યક્ષમ અને ખર્ચ-અસરકારક રીતે સંચાલિત કરવાનો છે, જેથી ગ્રાહકોને સમયસર અને ગુણવત્તાયુક્ત ઉત્પાદનો મળે.

આ પ્રક્રિયાઓ એક ચક્રના રૂપમાં સતત ચાલતી રહે છે, જેમાં માહિતીનો પ્રવાહ પણ સમાંતર રીતે ચાલે છે. આ ચાર્ટ દર્શાવે છે કે કેવી રીતે દરેક તબક્કો એકબીજા પર આધાર રાખે છે અને એક સુવ્યવસ્થિત સપ્લાય ચેઈન બિઝનેસની સફળતા માટે આવશ્યક છે.